Wie?
Jeroen Joly
Postdoctoraal onderzoeker
aan McGill University. Tevens verbonden aan de UA
@JeroenJoly
Grégory Piet
Onderzoeker aan de
Université de Liège
@grgpiet
Régis Dandoy
Postdoctoraal onderzoeker aan
FLACSO. Tevens verbonden aan de ULB en de UCL
@rdandoy
Wat?
Hoewel verkiezingsprogramma’s een rijkdom aan informatie
bevatten over de verschillende partijen, hun specifieke standpunten en hun prioriteiten,
worden ze doorgaans slechts door een handvol journalisten en experts gelezen –
allicht door hun lijvigheid en techniciteit. Resultaten van de verschillende recente
stemtests suggereren nochtans dat de standpunten van een meerderheid van de
kiezers op bepaalde stellingen soms geheel tegenovergesteld zijn aan die van de
populairste partij(en). De bedoeling van deze analyse is daarom om de kiezer
een soort samenvatting van deze verkiezingsprogramma’s te bieden. Dit trachten
we te doen door informatie te verschaffen omtrent de prioriteiten van alle
Vlaamse partijen, zoals deze in hun verkiezingsprogramma’s worden weergegeven. Het is namelijk belangrijk dat de kiezer
weet welke partij het meest begaan is met die thema’s die hij of zij ook
belangrijk vindt. Aangezien er op 25 mei vertegenwoordigers worden
verkozen voor zowel het nationale, regionale als Europese niveau, heeft elke partij
(minstens) één programma uitgebracht waarin standpunten voor elk niveau zijn
aangegeven. Om een zo ruim mogelijk overzicht van alle bevoegdheden aan te
bieden, zijn we de prioriteiten van elke partij volgens deze documenten
nagegaan (onderaan meer info omtrent de specifieke programma’s).
Hoe?
Om de verkiezingsprogramma’s op systematische wijze te
analyseren, gaan we na hoe vaak een partij elk specifiek beleidsdomein
bespreekt. De basisveronderstelling bij deze aanpak is dat de beleidsdomeinen
die door partijen het meest worden benadrukt in hun verkiezingsprogramma’s,
door hen ook als belangrijker worden beschouwd. Door na te gaan welke thema’s
het uitvoerigst worden behandeld, is het dus mogelijk de beleidsprioriteiten
van elke partij op te meten en te vergelijken (zie bijlage, Theorie en methode).
Het is natuurlijk zo dat bepaalde beleidsdomeinen voor
quasi alle partijen systematisch belangrijker zijn dan anderen. Zo is economie
bijvoorbeeld belangrijker voor de meeste partijen dan defensie of cultuur.
Partijen trachten echter bepaalde beleidsdomeinen naar zich toe te trekken; zo
is het logisch dat het thema ‘milieu’ ruimer wordt behandeld door een partij
als Groen, daar waar het communautaire en institutionele een prominentere
plaats inneemt in het verkiezingsprogramma van N-VA. Uiteraard zijn er ook
bepaalde beperkingen aan deze methode. Zo kunnen partijen eenzelfde beleidsthema
benadrukken, maar volledig verschillende of zelfs tegenovergestelde oplossingen
voorstellen, denk maar aan de vermogensbelasting of de beperking van de
werkloosheidsuitkering in de tijd. Niettemin geeft deze methode ons een idee
welke thema’s voor welke partij het belangrijkst zijn. Na het opstellen van de
prioriteiten, hebben we de programma’s ook van dichterbij bekeken voor extra
toelichting.
Waarom?
Hoewel de
standpunten en beleidsoplossingen die partijen op specifieke beleidsthema’s voorstellen
van cruciaal belang zijn bij het vormen van een regering, is het ook belangrijk
te weten welke thema’s het belangrijkst zijn voor elke partij. Aangezien een
regering niet voor elk probleem een beleid kan uittekenen, moeten er keuzes
worden gemaakt gedurende de regeringsformatie. Bij het vormen van een regering en
het opmaken van een regeerakkoord wordt namelijk ‘besloten wat zal worden besloten’ gedurende de komende legislatuur.
Hierbij is het zo dat partijen enerzijds die beleidsthema’s in het
regeerakkoord willen zien die voor hen het belangrijkst zijn, en anderzijds net
minder zullen en kunnen toegeven op diezelfde thema’s. Bovendien is het
belangrijk dat de kiezer weet welke partij de meeste aandacht schenkt aan die
thema’s die hem of haar ook aanbelangen.
Prioriteiten per Beleidsthema
Laten we beginnen
met een vergelijking van de belangrijkste prioriteiten over de verschillende partijen
heen. Onderstaande tabel toont de procentuele aandacht per beleidsthema en per
partij, voor alle beleidsniveaus samen. Het is dus belangrijk om voor alle
partijen in gedachte te houden dat het om procentuele aandacht en prioriteiten
gaat, en dus niet om absolute aandacht - de partijprogramma’s verschillen
namelijk sterk qua lengte (zie bijlage, welke partijprogramma’s…). De thema’s
zijn geordend volgens de gemiddelde aandacht die alle partijen er samen aan
besteden en vetgedrukt vinden we dan de partij die procentueel de meeste
aandacht schenkt aan een specifiek thema. De drie belangrijkste thema’s per
partij hebben een gekleurde achtergrond gekregen.
Beleidsthema
|
N-VA
|
CD&V
|
sp.a
|
O.Vld
|
Groen
|
VB
|
Gem.
|
Openbaar bestuur (incl. institutionele hervormingen)
|
16%
|
12%
|
7%
|
10%
|
9%
|
22%
|
13%
|
Europese & buitenlandse zaken
|
17%
|
9%
|
11%
|
8%
|
13%
|
15%
|
12%
|
Sociale zaken
|
7%
|
8%
|
12%
|
8%
|
8%
|
6%
|
8%
|
Financiën
|
7%
|
8%
|
7%
|
11%
|
6%
|
8%
|
8%
|
Ondernemingsbeleid
|
7%
|
7%
|
8%
|
9%
|
7%
|
2%
|
7%
|
Werk
|
9%
|
5%
|
8%
|
9%
|
5%
|
4%
|
7%
|
Onderwijs
|
4%
|
8%
|
6%
|
7%
|
5%
|
5%
|
6%
|
Burgerrechten
|
3%
|
5%
|
7%
|
9%
|
5%
|
4%
|
5%
|
Cultuur
|
5%
|
6%
|
5%
|
4%
|
6%
|
5%
|
5%
|
Justitie en criminaliteit
|
4%
|
5%
|
3%
|
3%
|
4%
|
11%
|
5%
|
Gezondheid
|
3%
|
5%
|
7%
|
3%
|
6%
|
3%
|
5%
|
Mobiliteit
|
3%
|
5%
|
5%
|
2%
|
5%
|
2%
|
4%
|
Gemeenschapsontwikkeling
|
2%
|
5%
|
3%
|
4%
|
4%
|
3%
|
4%
|
Energie
|
2%
|
2%
|
2%
|
4%
|
4%
|
2 %
|
3%
|
Migratie
|
3%
|
1%
|
2%
|
3%
|
2%
|
3%
|
2%
|
Milieu
|
1%
|
2%
|
3%
|
1%
|
5%
|
1%
|
2%
|
Landbouw en Visserij
|
1%
|
2%
|
1%
|
1%
|
3%
|
2%
|
1%
|
Wetenschapsbeleid
|
2%
|
1%
|
2%
|
1%
|
1%
|
1%
|
1%
|
Buitenlandse handel
|
1%
|
2%
|
1%
|
1%
|
1%
|
1%
|
1%
|
Defensie
|
1%
|
1%
|
0.4%
|
1%
|
1%
|
1%
|
1%
|
Ruimtelijke ordening
|
1%
|
1%
|
0.5%
|
0.4%
|
1%
|
0.4%
|
1%
|
Economie + werk + ondernemingen + buitenlandse handel
|
25%
|
22%
|
24%
|
31%
|
19%
|
14%
|
22%
|
Soc. Zaken + gezondheid + onderwijs + milieu
|
16%
|
23%
|
27%
|
20%
|
24%
|
15%
|
21%
|
Aandeel top 3
|
42%
|
30%
|
31%
|
30%
|
30%
|
48%
|
35%
|
Opmerking: Alle percentages zijn afgerond, behalve deze tussen 0
en 0,5.
Wat onmiddellijk opvalt,
is dat de partijen min of meer dezelfde thema’s als meest belangrijk beschouwen;
zo vinden we vaak dezelfde beleidsthema’s terug in de top 3 van de
verschillende partijen. De enige echte uitschieter is de aandacht die Vlaams
Belang schenkt aan justitie & criminaliteit. Verder stellen we vooral vast
dat de economische thema’s en openbaar bestuur (en hierbinnen dan vooral het institutionele
luik) niet alleen de verkiezingscampagne, maar ook de partijprogramma’s
domineren.
Economie
Samen gerekend
domineren de economische thema’s ruimschoots de verkiezingsprogramma’s.
Economie is hierbij onderverdeeld in ‘Financiën’, ‘Ondernemingsbeleid’, ‘werk’
en tenslotte ‘buitenlandse handel’. Bovendien bevat het domein buitenlandse
zaken een luik ‘Europese zaken’ waarin eveneens een zekere economische dimensie
vervat zit. Binnen deze economische thema’s is er het meest aandacht voor ‘Financiën’.
Koploper inzake algemene economische thema’s is duidelijk Open Vld met 31% van
hun totale verkiezingsprogramma, gevolgd door N-VA en sp.a (resp. 25% en 23%). Vervolgens
krijgen we CD&V (22%) en Groen (19%) die allebei ongeveer een vijfde van
hun programma aan de economie wijden. Vlaams Belang schenkt dan weer
proportioneel het minst aandacht aan deze thema’s (14%).
Openbaar Bestuur en Institutionele Hervormingen
Het beleidsthema
dat doorheen alle partijen procentueel het meest wordt benadrukt, is ‘Openbaar
bestuur’, dat onder andere – maar niet uitsluitend – de (inter-)institutionele
materies omvat. Niet N-VA (16%), maar wel Vlaams Belang schiet hier de
hoofdprijs af met ruim één vijfde van haar programma (22%). CD&V (12%), Open
Vld (10%) en groen (9%) sluiten de top 5. Waar N-VA en Vlaams Belang o.a. de
nood voor nieuwe institutionele hervormingen benadrukken, is het zo dat de
andere partijen eerder hun recente communautaire verwezenlijkingen in de verf
zetten, alsook de invulling van de nieuwe bevoegdheden op Vlaams niveau.
Europa
Gezien we op 25
mei ook voor de Europese verkiezingen naar de stembus trekken, is het logisch
dat ook hier heel wat aandacht naartoe gaat. N-VA (17%) en Vlaams Belang (15%)
besteden duidelijk meer aandacht aan Europa dan CD&V (9%) en Open Vld (8%),
waar Groen en sp.a zich hier tussen bevinden. De manier waarop partijen naar
Europa verwijzen is echter zeer verschillend. Waar Vlaams Belang bijvoorbeeld
op een ‘ontmanteling van de EU en van de eurozone’ aanstuurt, wordt Europa bij
de andere partijen ook vaak in specifieke beleidsdomeinen betrokken of wordt
Europa gebruikt als referentie om het Belgische en/of Vlaamse beleid te
evalueren.
Sociale zaken
Op de derde
plaats vinden we sociale zaken. Zoals kan worden verwacht profileert sp.a zich
vooral op dit thema met 12% van het totale programma. Ook CD&V, Groen en Open
Vld schenken relatief wat aandacht aan dit beleid (8%). N-VA (7%) en Vlaams
Belang (6%) benadrukken dit thema proportioneel dan weer net iets minder. Dit kan
deels worden verklaard door het feit dat zowel N-VA als Vlaams Belang hun
aandacht zeer fel concentreren rond enkele kernthema’s (zie bv. de totale
aandacht die elke partij aan haar drie belangrijkste thema’s besteedt onderaan
de tabel). Als we bijvoorbeeld naar de rangorde van elk thema kijken, stellen
we vast we dat ‘Sociale zaken’ niettemin het vijfde belangrijkste thema is voor
Vlaams Belang en het zesde voor N-VA (net als Open Vld).
Onderwijs
Na een aantal
economische thema’s vinden we op de 7de plaats het thema ‘onderwijs’.
Vooral CD&V (8% - vierde beleidsprioriteit) zet zwaar in op dit thema,
gevolgd door Open Vld (7% - pas achtste prioriteit). Ondanks het feit dat sp.a de
minister levert in de uittredende Vlaamse regering, profileert de partij zich niet
zozeer op deze materie. Onderwijs staat pas als 9de prioriteit voor sp.a.
Ter vergelijking: uitgezonderd voor Vlaams Belang (6de prioriteit )
is onderwijs de 8ste prioriteit voor de drie overige partijen (N-VA,
Open Vld en Groen).
Migratie en milieu
Opvallend weinig
aandacht gaat er dan weer uit naar migratie en milieu (gemiddeld 2%). Zelfs die
partijen voor wie het hun core-business is, resp. Vlaams Belang en Groen
besteden er opmerkelijk weinig aandacht aan, hoewel ze beiden wel marktleider
blijven in hun respectievelijke segmenten (nipt voor Vlaams Belang). Waar Groen
er met 5% (en een 8ste gedeelde prioriteit) ruim boven uitschiet qua
aandacht voor het milieu, neemt migratie slechts 3% op van het
verkiezingsprogramma van Vlaams Belang (10de gedeelde prioriteit).
Samenvatting per Partij
N-VA – N-VA concentreert
zich vooral op een aantal kernthema’s zoals de economie, openbaar bestuur en
Europa. Door deze hoge concentratie is er proportioneel minder aandacht voor de
‘kleinere’ beleidsdomeinen die volgen. Hoewel N-VA zich als een sociale partij
tracht te positioneren, schenkt de partij relatief weinig aandacht aan de
zogeheten ‘zachtere’ thema’s en vinden we haar bijvoorbeeld ‘onderaan’ wat de
aandacht voor sociale zaken, gezondheid, onderwijs en milieu betreft (16%). Dit
zegt uiteraard niets over de mate waarin de genomen standpunten zelf al dan
niet sociaal zijn.
Top 5
beleidsprioriteiten
|
N-VA
|
Europese &
buitenlandse zaken
|
17%
|
Openbaar
bestuur (incl. institutionele
hervormingen)
|
16%
|
Werk
|
9%
|
Macro-economie,
financiën en belastingen
|
7%
|
Ondernemingen,
bankwezen en binnenlandse handel
|
7%
|
CD&V – CD&V verdeelt haar aandacht over een
ruimer gamma aan beleidsdomeinen. Bij CD&V vinden we openbaar bestuur,
Europa en sociale zaken op de voorgrond, aangevuld met onderwijs. Verder
schenkt CD&V van alle partijen proportioneel ook de meeste aandacht aan mobiliteit
en aan ‘gemeenschapsontwikkeling & huisvesting’ (5%). Hoewel CD&V een
evenwichtig programma heeft qua aandacht voor de verschillende beleidsthema’s, profileert
de partij zich echter niet specifiek op de meest besproken kernthema’s, op
onderwijs na.
Top 5
beleidsprioriteiten
|
CD&V
|
Openbaar
bestuur (incl. institutionele
hervormingen)
|
12%
|
Europese &
buitenlandse zaken
|
9%
|
Sociale zaken
|
8%
|
Onderwijs
|
8%
|
Financiën
|
8%
|
sp.a
– De aandacht in het partijprogramma van sp.a is zo mogelijk nog meer verspreid over
verschillende thema’s met 10 beleidsthema’s boven de 5% (tegenover 6 voor N-VA
en Vlaams Belang, 8 voor CDV en Open Vld en 11 voor Groen). sp.a tracht zich
duidelijk te profileren door de meeste aandacht te besteden aan sociale zaken
(3de belangrijkste algemene thema). De partij schenkt ook
aanzienlijk meer aandacht aan gezondheid (7%) en aan de zogeheten zachtere
thema’s (soc. zaken, gezondheid, onderwijs & milieu) in het algemeen (27%)
dan de andere partijen. Daarnaast blijven economische thema’s tevens prioritair
voor sp.a met 24%, net na N-VA.
Top 5
beleidsprioriteiten
|
sp.a
|
Sociale zaken
|
12%
|
Europese &
buitenlandse zaken
|
11%
|
Ondernemingsbeleid
|
8%
|
Werk
|
8%
|
Openbaar
bestuur (incl. institutionele
hervormingen)
|
7%
|
Open Vld – Ook Open Vld verdeelt de aandacht in
haar programma over een ruimer aanbod aan beleidsdomeinen. Zoals eerder
vermeld, is Open Vld de ruime leider in de aandacht voor economische thema’s (31%)
en ‘domineert’ ook elk van de subcategorieën – op buitenlandse handel na. De
liberale partij schenkt ook aanzienlijk meer aandacht aan ‘burgerrechten’, een
thema dat door de meeste andere partijen wat links werd gelaten, maar doorgaans
meer aandacht krijgt van de Vlaamse Liberalen. Hoewel er in het algemeen
verrassend weinig aandacht uitgaat naar Energie, leidt ook hier Open Vld, samen
met groen (4%). Wel scoort Open Vld dan weer vrij laag op de zachtere thema’s
(20 %).
Top 5
beleidsprioriteiten
|
O.Vld
|
Financiën
|
11%
|
Openbaar
bestuur (incl. institutionele
hervormingen)
|
10%
|
Ondernemingsbeleid
|
9%
|
Werk
|
9%
|
Burgerrechten
|
9%
|
Groen – Het programma van Groen verdeelt de
aandacht het meest over de verschillende thema’s, waardoor het – net als
CD&V – zich niet duidelijk profileert op één van de belangrijkere
specifieke beleidsthema’s. Groen besteedt wel opvallend meer aandacht aan de
zachte thema’s (24%) dan aan de economie (19%), waar het enkel Vlaams Belang
achter zich laat (14%). Vreemd genoeg is het belangrijkste thema waar Groen leidt
qua aandacht ‘Cultuur’ (6%) dat zelfs meer aandacht krijgt dan milieu (5%).
Hoewel Groen in de laatste 25 jaar nooit zo weinig proportionele aandacht had voor
het milieu (gemiddeld 7,3%), blijft het met 5% ruimschoots marktleider in de
aandacht voor deze materie (hun 8ste prioriteit).
Top 5
beleidsprioriteiten
|
Groen
|
Europese &
buitenlandse zaken
|
13%
|
Openbaar
bestuur (incl. institutionele
hervormingen)
|
9%
|
Sociale zaken
|
8%
|
Ondernemingsbeleid
|
7%
|
Financiën
|
6%
|
Vlaams Belang – Het verkiezingsprogramma van Vlaams
Belang concentreert zich zeer sterk op drie kernthema’s die samen bijna de
helft van hun programma innemen (48%); namelijk openbaar bestuur, Europese
& buitenlandse zaken en Justitie & criminaliteit. Met ruim 22% aandacht
voor openbaar bestuur (incl. het institutionele) is er geen enkele andere
partij die proportioneel zo veel aandacht besteedt aan één enkel thema. Vlaams
belang tracht tevens de Euro-kritische kiezer aan te spreken door dit thema te
benadrukken en een duidelijk standpunt in te nemen tegen de huidige Europese
structuren. Deze hoge concentratie aan aandacht voor deze drie kernthema’s gaat
dan wee duidelijk ten koste van de aandacht voor de zachte thema’s, die bij
geen enkele andere partij zo laag ligt (15%).
Top 5
beleidsprioriteiten
|
VB
|
Openbaar
bestuur (incl. Institutionele
hervormingen)
|
22%
|
Europese &
buitenlandse zaken
|
15%
|
Justitie en criminaliteit
|
11%
|
Financiën
|
8%
|
Sociale zaken
|
6%
|
Wat moeten we hieruit onthouden?
Ondanks de zesde
staatshervorming en de overheveling van de nieuwe bevoegdheden die het
zwaartegewicht bij de gewesten legt, besteden de Vlaamse partijen vooral
aandacht aan federale materies. Deze vaststelling geldt voor alle partijen. De
5 thema’s die gemiddeld de meeste aandacht krijgen van de partijen zijn allen federale
materies (op een beperkt aantal onderdelen van sociale zaken na). Onder de vijf
topprioriteiten van N-VA, sp.a en Open Vld vinden we enkel ‘Werk’ terug, waar
een aantal bevoegdheden inzake tewerkstelling en arbeidsmarkt naar het gewest
zijn overgeheveld. Daarnaast vinden we ook onderwijs als één van de vijf
belangrijkste thema’s bij CD&V.
Niet alleen de
publieke/media–campagne draait rond de economie, maar ook de inhoudelijke
verkiezingsprogramma’s met ruim 1/5de van de gemiddelde aandacht. Hierbij
bevestigen de analyses een aantal klassieke links-rechts tegenstellingen: zo
profileert Open Vld (31%) zich het meest op de economische thema’s, gevolgd
door N-VA (25%). Vlaams Belang schenkt de minste aandacht aan deze thema’s.
Wat we hier de 4 zachtere
thema’s hebben genoemd (Soc. zaken, gezondheid, onderwijs & milieu) krijgen
samen gemiddeld ongeveer even veel aandacht (21%) als de 4 economische
beleidsthema’s (22%). Op deze ‘zachtere’ thema’s profileert sp.a (27%) zich dan
weer het sterkst, gevolgd door Groen (24%). Voor Vlaams Belang (15%) en N-VA
(16%) zijn deze thema’s minder prioritair.
Hoewel NV-A de
status van nichepartij duidelijk is ontgroeid, blijft ze zich toch sterk
concentreren op een beperkt aantal kernthema’s, zoals ‘Europa’ en openbaar
bestuur (met o.a. de ‘institutionele hervormingen’). N-VA gebruikt hierbij
Europa ook vaak als referentiepunt om het Belgisch/Vlaams beleid te evalueren. Vlaams
Belang concentreert haar aandacht nog meer aangezien zo goed als de helft van
haar programma gewijd is aan drie thema’s; openbaar bestuur, Europese (en
buitenlandse) zaken en Justitie en criminaliteit. Op deze manier blijft Vlaams
Belang voornamelijk een niche- of belangenpartij.
Groen, ook een
voormalige nichepartij, focust, in
tegenstelling, op een bredere waaier aan beleidsthema’s. Vreemd genoeg krijgt milieu
slechts 5% van haar totale aandacht en is het slechts de 8ste
prioriteit. Niettemin is Groen hiermee koploper onder de Vlaamse partijen,
gezien de algemeen lage aandacht voor deze thematiek.
Theorie en methode
Deze methode is
gebaseerd op de ‘saliency’ theorie van Robertson (1976) en is één van de meest
gebruikte wetenschappelijke methodes voor het analyseren van partijprogramma’s
en beleidsdocumenten. De categorisatie van de beleidsthema’s is gebaseerd op
het werk van Baumgartner en Jones (1993) (http://www.policyagendas.org/page/topic-codebook). De codering van deze thema’s werd in
België aangepast door Jeroen Joly en Stefaan Walgrave (M2P,
Universiteit Antwerpen).
De automatische
codering op kernwoorden werd vervolgens uitgevoerd door Gregory Piet
(Université de Liège). Er werd hiervoor gebruik gemaakt van het Prospero
programma (Chateauraynaud, 2003) waarbij voor elk van de 21 beleidsdomeinen een
woordenboek werd samengesteld (samen goed voor 16.582 woorden en
uitdrukkingen). Op basis van dit woordenboek kon elk specifiek beleidsdomein in
de tekst worden geïdentificeerd en ‘geturfd’, wat ons toeliet om voor elk van
de verkiezingsprogramma’s na te gaan hoe vaak een thema werd besproken of
benadrukt. Op deze manier bekomen we voor elke partij hun beleidsprioriteiten.
Voor meer informatie zie :
Robertson, D.
(1976). A Theory of Party Competition. London: Wiley
Baumgartner, F.
R. and Jones, B. D. (1993). Agendas and Instability in American Politics.
Chicago: University of Chicago Press
Welke Partijprogramma’s werden gebruikt?
N-VA: Verandering voor Vooruitgang.
Verkiezingsprogramma Vlaamse, federale en Europese verkiezingen 25 mei 2014
(pp. 94).
CD&V: Het 3D Plan van CD&V. Economische Groei
met Sociale Vooruitgang. (247 pp.)
sp.a: Sociale Welvaart. Verkiezingen 2014.
(pp. 285).
Open Vld: Programmacongres. Vlaanderen vleugels geven.
(pp.56).
Groen: Samen
Beter Doen. (pp. 317).
Vlaams Belang: Uw
Stok Achter De Deur. (pp. 39).
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire